ÇOCUKLAR NEYE İHTİYAÇ DUYARLAR?

• Sevgi: Çocuklar oldukları gibi sevilmeye ihtiyaç̧ duyarlar.
• Kabul: Çocuklar her zaman kabul edilebilir davranışlar göstermeseler de yine de sizin tarafınızdan her zaman kabul görmek isterler. Sizin tarafınızdan reddedilmek, göz ardı edilmek istemezler.
• Saygı: Çocukların değerli olduklarını, saygı görebileceklerini hissetmeye ihtiyaç̧ duyarlar. Onların bilgi ve becerilerine saygı göstermeniz, karar verme süreçlerini desteklemeniz kendilerine güvenlerinin artmasına neden olur.
• Dürüstlük: Çocuklar çevresindeki kişilere güvenmek isterler. Yalanlar, gerçeği çarpıtmalar onların kafasının karışmasına ve güvenlerinin kırılmasına neden olur.
• Adalet: Çocuklar kuralları/sınırları ve bu kuralların tutarlı ve adil bir şekilde uygulanacağını bilmek isterler.
• Anlayış̧: Çocukların anlaşılmaya ihtiyaçları vardır. Onları can kulağıyla dinlemeye özen gösterilmelidir.
• Sabır: Çok büyük beklentiler içine girmeden zaman içinde sabırla gelişimi takip etmek önemlidir.
• Tutarlılık: Yetişkin olarak davranışlarınız tutarlı olmalıdır. Kuralların sürekli değişiyor olması çocukların kafasının karışmasına ve kendilerini güvensiz hissetmelerine neden olur.
• Zaman: Çocukların sizin ilginize ve paylaşımınıza ihtiyaçları vardır. Çocukları dinlemek, onlardan öğrenmek, öğretmek, oyun oynamak, onlarla sohbet etmek ve onlara kitap okumak için zaman ayırın. Bu sayede kendilerini daha değerli hissedeceklerdir.
• Empati: Çocukların neler hissettiklerini anlamaya, olayları onların gözünden görmeye ve anlamaya çalışmanız önemlidir.
• Esneklik: Çocuklar sürekli değişim ve gelişim gösterdikçe siz de onlara uyum sağlamak için tavır ve davranışlarınızda birtakım değişiklikler yapabilirsiniz.

Anaokulu Rehberlik Birimi

Merve Üstün

İNAT MI ? İNATLAŞMA MI ?

Bütün sabrımıza rağmen çocuklara bir şey yaptırmak zaman zaman bizi yorabilmektedir. Kendimizi defalarca aynı şey için uyarıp, sonrada ses tonumuzu yükseltmiş bir halde bulabilmekteyiz.

Çocuklardan isteklerinizi belirtirken açık ve net ifadeler kullanılmalı

Ebeveynler bir şeyi doğrudan söylemek yerine, çocuklara ne yapmalarını istediklerini belirten ipuçları kullanırlar. ‘’ keşke … yapsaydın ne iyi olurdu, ….. yapmanı gerçekten çok isterdim ‘’ gibi ifadeler çocuklar için açık net ve kesin ifadeler değildir, yapmasan da olur anlamına gelebilir. Bu sebeple taleplerini açık net ve kesin olarak ifade etmelidir. ‘Kitaplarını toplasan ne iyi olurdu’ yerine, ‘kitaplarını çantana yerleştir’ daha net bir ifadededir. Örn ‘’odanı toplar mısın?‘’ çocuk için ‘’her şeyi dolabının içine tık’’ anlamına gelebilir. Çocuk odasındaki bütün eşyaları dolabına tıkar. Açık bir ifadeyle ‘’kitaplarını kitaplığa, elbiselerini dolaba ve oyuncaklarını kutusuna koyar mısın?’’ daha net ve yanlış yorumlamasına fırsat vermeyen bir ifadedir.

Olumlu cümlelerle, sorumluluklarını yerine getirdikten sonra belli ayrıcalıkları yapabileceğini söylenmeli

            Defalarca aynı şeyi söylediğiniz halde çocuğunuz sanki sizi duymuyor mu?

Söylenmek, uzun açıklamalarda bulunmak ‘’ebeveyn sağırlığına’’ neden olur. Anne baba söylenmeye başladığı anda, işitme duygusunu kapatıp dinler gibi görünür, söylenmenizin bitmesini bekler. Çocuklar sizin söylediğinizi onaylar gibi görünür ‘tamam’ der ancak sizin yapmasını istemediğiniz davranışı yapmaya devam eder.

Kısa açık ve net ifadeler kullanın

Çocuğa cevabını veremeyeceği sorular sormayın?

• Bunu sana kaç kez söylemem gerekiyor?
• Neyin var senin, neden böyle yapıyorsun?
• Kardeşini neden ağlatıyorsun?
• Çocuğun yaptığı yanlışı durdurmadığı gibi öfkesini ve inatlaşmasını artırır, yaptığı yanlışı düşünmesini engeller.

• Sevecen bir tavırla sakin bir şekilde yöneltilen yardımcı olacak sorular sorun?

• Bu durumdan sen memnun musun?
• Bu sorunu farklı şekilde nasıl çözebilirdin?

• Sana böyle yapılsaydı ne hissederdin, ne yapardın, ne yapılsın isterdin? gibi yönlendirici sorular sorarak, çocuğun davranışlarını düşünmesini karşısındakini anlamasını ve çözüm için işbirliğine girmesini sağlayabilirsiniz.

Haydi gidiyoruz yöntemi

Park, doğum günü, aktivite merkezi, sokakta oynamak gibi eğlenceli bir aktiviteyi sonlandırıp çocukları eve götürmenin ne kadar zor olduğunu hepimiz biliriz. Peki, bunu nasıl başaracağız?

Kendinizi sizin için önemli heyecanlı bir işin ortasında hayal edin (çocuk için oyun, en önemli ve bitirilmesi gereken bir iştir) tam işin ortasındayken eşiniz ‘yemek hazır’ diye seslendi. İşinizi pat diye bırakıp mutfağa koşar mısınız? ‘bir dakika ‘ diye seslenip işinizin bir kısmını toparlamaya ve bitirmeye çalışır mısınız? Çocukların bir aktiviteyi bitirmelerine yardımcı olmak için fiziksel olarak değişmelerini beklemeden önce zihinsel olarak bu değişikliğe hazırlanmalarını sağlayacak bir zaman tanımalıyız. Örn: parkta oynarken gitme hazırlığı için parmağımızla da göstererek ‘5 dakika sonra gidiyoruz’ birkaç dk sonra ‘3 dk sonra gidiyoruz’ biraz sonra da ‘1dakika sonra gidiyoruz’ deyip, hemen ardından bir kere daha kaydırak mı, salıncak mı istersin? Diye seçenek sunarsak. Kaydırağın ardından ‘gitme zamanı’ deyip, hemen ardından koşalım mı, hoplayarak mı gidelim? Deyip, seçenek sunarsak çocuğun hoplaya zıplaya evin yolunu tuttuğunu görebiliriz.

Bu yöntemi çocuğunuzu yemeğe, banyoya, yatmaya çağırdığınızda kullanabilirsiniz. Ancak ilk uygulamada başarılı olmayı beklemeyin. Çocuklar 3. 4. Uygulamadan sonra bu yeni yönteme alışacaklardır

Seçenek sunmak

Çocuklar kendi seçtiklerini yapmayı çok sever. Çocuğa baskı altında olmadığı kontrolün kendisinde olduğu hissini verir. Seçenek sunmak bir yandan sizin çocuğa ulaşmanızı sağlarken, bir yandan da çocuğunuzun özgüvenini doğru kararlar alma yeteneğini geliştirmesini de sağlar. Çocuklar basit seçeneklerle başlar- süt mü, meyve suyu mu? Diye başlanıp yaş ilerledikçe daha büyük seçenekler için pratik yapılmış olur. Örn: Uykuya gitmekte zorlanan pijamalarını giymek istemeyen bir çocuğa, pijamalarını giyelim mi? Diye sormadan, ‘kuşlu pijamanı mı, ayılı pijamanı mı giymek istersin?’ diye sormak inatlaşmasını kırıp işbirliğini artırabilir. Yapılacak işle ilgili tek seçenek olduğu zamanlarda, en iyisi zamanı veya sırayı seçenek olarak sunmaktır. Örn ‘televizyonu 10 dk sonra kapat’ demek yerine, televizyonu 5 dk mı, yoksa 10 dk sonra mı kapatmak istersin? Diye sormak işbirliğini artırır.

Çocukların mutlu olmasını istiyorsanız bazı isteklerine ‘hayır’ diyebilmeyi bilmeli ve uyması gereken kuralları öğretmeliyiz

Çocuğunuzun çeşitli kuralları öğrenmesinde doğru şeyleri yapmaya teşvik etmek kadar bazı şeyleri yapmasına engel olmakta önemlidir.

OKULA ATILAN İLK ADIM

Eylül ve Ekim ayları geldiğinde ilk defa anaokuluna başlayacak çocuklar ve ebeveynler için heyecanlı bir süreç başlıyor. Çocuğun ebeveyn  ile güvenli bağ kurabilmesi hayatının temelini oluşturur, bu temel çocuğun okula başlayışını ve aileden  ilk ayrılışını da kolaylaştırıcı olmalıdır. Anaokuluna hazır olmak sadece çocuğun hazır olmasından geçmez, ailenin de çocuğundan ayrılmaya hazır olması gerekir. Aile kendisini hazır hissetmeli bu konuda yüz ifadelerine, sesinin tonuna dikkat etmeli; hareketlerinde endişe ve kaygı olursa  hissettirmemelidir. Unutulmamalıdır ki, okula başlama döneminde çocukların gereksinimi olan en önemli duygu güvendir. Anne babayı kaygılı gören çocuk, korkacak, endişelenecek karşı tepkiler göstermek isteyecektir. Çocuğun anaokulunda yaşadığı her deneyim,  ilkokula başlayacağı süreçte birer temel hazırlık niteliğinde olacaktır.

ANAOKULU ÇOCUĞA NE KAZANDIRIR?

ÖĞRENCİ OLMAK;

Çocuklar, dürtülerini kontrol etmeleri gerektiğini öğrenirler. Örneğin, hikaye saatinde gruptan uzaklaşıp gitmemeyi, öğretmeni ve sınıf arkadaşları ile birlikte hareket etmeyi öğrenirler.

ARKADAŞ EDİNMEK;

Okul öncesi öğrenciler diğer çocuklara nasıl yaklaşmaları gerektiğini ve onların yanında nasıl daha rahat davranmaları gerektiğini öğrenirler. Ben bundan daha büyük bir kule yapabilirim! demek yerine “Ne yapıyorsun?” diye sorarak, karşılarındaki arkadaşlarına odaklanarak bir konuşmaya nasıl başlanacağını keşfederler.

BAĞIMSIZ OLMAK;

Okullarda çocuklar; ayakkabılarını giymeyi, ve tuvaletten sonra ellerini yıkamayı ve bunun gibi bir çok davranışı pekiştirirler.

YARDIM İSTEMEK;

Okul öncesi eğitiminde çocuklar, toplum içinde konuşabilmelerini sağlayan güveni ve içsel gücü kazanırlar.

KESMEK VE YAPIŞTIRMAK;

Doğru kas kontrolü ve motor becerilerini geliştirmeyi öğrenirler.

SEMBOLLERİ, KONSEPTLERİ VE KAFİYELERİ TANIMAK;

Daha okumaya hazır olmasalar da, okul öncesi eğitimi alan çocuklar genellikle numaraları ve harfleri tanırlar. Örneğin, iki farklı rengi birleştirerek üçüncü bir renk elde edileceğini ya da birinin şapkasının üçgen şeklinde olduğunu bilirler. Çocuk şiirleri ve şarkıları öğrenmek çocuklara akademik faydalar sağlar; kafiye kurmayı bilen çocuklar okumayı daha kolay öğrenirler.

ARAŞTIRMAK VE KEŞFETMEK;

Okul öncesi öğrenciler doğal bilim adamlarıdır. Elle yapılan ve kendilerinin yönettikleri pek çok deney yapabilme fırsat edinir ve çevresini daha iyi tanırlar.

OKULA UYUM SÜRECİNİ  KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN NE YAPABİLİRSİNİZ?

• Çocuğunuz ayrılık kaygısı yaşıyor olabilir bu konuda yanında olacağınızı çocuğunuza hissettirmelisiniz.
• Çocuğunuzun okula gitmesi konusunda kararlı olmalısınız.
• Çocuğunuz okula gitmekte isteksiz görünüp, sizden ayrılmada zorluk yaşayabilir. Bu durum genelde normal bir süreçtir. Her an onunla olamayacağınızı bilmeli; okula giderken sana eşlik edeceğim, akşam seni almaya geleceğim gibi cümlelerle onu rahatlatabilirsiniz.
• İlk gün sizlerle birlikte okulda olmak isteyebilir bu durumda süreyi sınırlandırmalı (10 dakika buradayım sonra gitmek zorundayım gibi) ve kararlı bir şekilde ayrılmalısınız.
• Çocuklar ağlayarak duygularını gösterebilir. Bu süreçte anne-babalarını okula gitmemek için ikna etmeye çalışabilirler. Ancak çocuğun evde kalması uzadıkça okula başlaması da güçleşir. “Yatışsın, düzelir, sonra göndeririz, iyileşince göndeririz.” şeklindeki yaklaşımlar sorunun çözümünü oldukça zorlaştırır çünkü evde sizlerle birlikte mutlu ve güvenli olduğu bir ortamı bırakıp belirsiz bir ortama girmek onun için zor bir süreç olabilir
• Çocuğunuzu, günün sonunda onu okuldan alacağınızı ya da okul servisinin onu eve kadar getireceği konusunda bilgilendirmelisiniz..
• Okul konusunda bilgilendirin, neler yapabileceklerini anlatırsanız okula karşı tutumu olumlu yönde gelişebilir.
• Ev içinde hiç kural koyulmaması her istediğini rahatlıkla yapabilmesi okula alışması konusunda zorlayıcı olabilmektedir.
• Çantasında veya elinde tutabileceği sevdiği bir nesne onu rahatlatacaktır.
• Okula gitmesi gerektiği halde direnen çocuğunuza, kendisini nasıl hissettiğini sormayın, bu durum onun şikayet etmesi için fırsat ve cesaret verecektir. Çocuğunuzu gözlemleyin ev içinde dolaşabiliyor ve çok rahatsız görünmüyorsa okula da gidebilecektir.
• Çocuğunuz eve geldiğinde “Sıkıldın mı?” “Korktun mu? “gibi  ifadeleri kullanmayın. Onun yerine “Okulda en çok neyi sevdin?’’ diye sorarsanız okulda sevdiği şeylere odaklanacaktır ve onlar arasında seçim yapmaya yönelecektir.
• Oryantasyon döneminde çocuklarınızın öğretmenlerle iletişim kurmalarını sağlamanız onların birbirleriyle daha güvenli bir şekilde bağ̆ kurmasını destekleyecektir.
• Dönemin başladığı ilk gün her zaman ağlayarak ebeveyninden ayrılmak istemeyen birkaç̧ çocuk olur bu durum ise kaygılanmayı gerektirmeyen çok normal bir tepkidir. Böyle bir durumda ebeveynin yapması gereken çocuğa karşı sakin, net, bir tavırla gerekli güveni verebilmektir.
• Bu yaş çocuklar somut düşünürler bu yüzden okula başlamadan önce okulla ilgili somut bilgileri çocuğunuzla paylaşın, duygusal açıdan hazırlayın neden okula gitmesi gerektiği ve okulun ona neler kazandıracağı hakkında bilgi verin. Çocuğunuza okulda neler yapılacağını anlatmalı (günlük akış, kahvaltı, oyun saati gibi ) sosyalliğinden, eğlenceli yanlarından bahsetmelisiniz.
• Okula gittiği için çocuğunuzu ödüllendirmeyin. Onun büyüdüğünü görmekten mutlu olduğunuzu ve her zaman yanında olacağınızı söyleyin. Sürekli korumacı bir tutum, çocuğunuzun dış dünyayı keşfetmesini engelleyebilir, özgüveni sarsılabilir.
• Kendinizi korumacı değil, çocuğunuzun gelişimine destek ve yardımcı kişi olarak görmelisiniz.
• Çocuğunuzun okula uyumu ile ilgili kaygılarınız olursa, bunu onun yanında ifade etmelisiniz.
• Çocuğunuzun okulda olacağı süre içinde onun yanında plan yapmayın bu onun okula uyum sağlamasını zorlaştıracaktır.
• Çocuğunuzun sorumluklarını üstlenmemelisiniz.(Çantasını -ödevlerini vb.)
• Anaokulu PDR uzmanı ile mutlaka işbirliği içinde olmalısınız.
• Ağlaması ve anaokuluna gitmek istememesi sizde kaygıya, paniğe, üzüntüye yol açmasın, olabildiğince rahat davranmalısınız. Çocuğunuz sizin endişeli olduğunuzu  hissederse daha çok kaygılanabilir.

YAŞAMSAL BECERİLERİ İÇİN YENİLİKLERİN VE DEĞİŞİMLERİN İKİNCİ ADRESİ OKULDUR, BU SÜRECİ HEP BİRLİKTE MUTLU VE BİRBİRİMİZE DESTEK OLARAK GEÇİRMEYİ UMARAK, İLGİNİZ VE DESTEĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ.

 TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ÖZEL ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE CANER

 ÖLMEK NE DEMEK?

Çocukların bir kısmı okul öncesi dönemde bu konu hakkında sorular sormaya başlarken bir kısmı ise hiç sormayıp konuşmayabilir. Çünkü çocuklar bu yaşlarda genellikle en az bir kez sokakta ölmüş bir hayvan görmüş, televizyonda bir ölüm haberi duymuş, bir kitapta ölümden bahsedildiğini dinlemiş ya da oyunlarında ölümü canlandırmıştır. Çocuklar biz farkında olduklarını düşünmediğimiz zamanlarda aslında yavaş yavaş ölümü tanımaya başlarlar. Dolayısıyla öncelikle anne-babanın bu konuda konuşmaya hazır hissetmesi ve “bu konu hakkında konuşmakta bir problem yok” mesajını vermesi önemlidir. Bunu takiben de çocuk bir soru sorduğunda dikkat edilecek en önemli detay “varsaymamak”, ne sorduğunu, neyi öğrenmeye çalıştığını ve bu konuda ne bildiğini iyi anlamak ve o sırada neyi soruyorsa ona yönelik az ve öz bilgiyi vermek olmalıdır.

5 yaşından küçük bir çocuk ölümün hayatın sonlanması anlamına geldiğini kavrayamaz, ölen kişinin bir gün geri geleceğini düşünür.  Yaşlı insanların ölebileceğini bilir ama genç birisinin ölebileceğini fark edemez bunun nedeni ise soyut düşünme becerisinin gelişmemiş olmasından kaynaklanır.

Ölümü uykuya benzetmek, çocuğun ölen kişinin uyanıp geri geleceğine düşünmesine neden olur. Aynı şekilde bir yolculuğa çıktı demekte çocukta ayrılık endişesi yaşamasına neden olur.

7 yaş üzeri olan çocuklar için daha çok somut kavramlar ile anlatılmalı.

Çocuğun. Ölüm kavramını nasıl anlayacağı ölüme nasıl tepki vereceği ebeveyn tutumları ile şekil almaktadır.

Her çocuk yaş dönemine uygun tepkiler vermeyebilir, hepsi ayrı bir bireydir geçmiş deneyimleri farklıdır. Bazen bir çocuk sürekli ağlayabilir bazısı hiç ağlamaz hayatına devam edebilir.

Acılarını bastırmaları yok saymaları, kendisinin güçlü olmasını istemek çocuk için olumsuz duygulara yol açabilir.

Ölüm sonrasında çocuğun ölümle ilgili soru sormasına fırsat verilmeli .”Öldü yerine Gitti” eylemi kullanılmamalıdır.

Hastalık ve beklenen bir ölüm çocuğa nasıl anlatılır?

• Çocukların ağır bir hastalığa şahit olması zor bir durumdur. Sorduğu her soruya mutlaka cevap verilmelidir. Kritik sorularda örneğin; Dedem ölecek mi? gibi sorulara gerçekçi ve dürüst cevaplar verilmelidir. Böyle bir soru ile karşılaşıldığında cevabı bunu bizde bilmiyorum, iyi olması için doktorlar yardımcı oluyor cevabı verilmelidir.

Ani bir ölüm çocuğa nasıl anlatılır?

• Okul öncesi dönem çocuklara hemen söylenmemesi çok daha faydalı olur. O kişinin hastalandığını, ameliyat olabileceği gibi ifadeler ile sürecin 1 hafta kadar uzatılması çocuğun kendisini hazırlamasına olanak sağlar.

Çocuğa açıklamayı kim yapmalı?

• Ne kadar çok psikolog önerisi yapılsa da çocuklara bu açıklamayı çocuğun güven duyduğu kişi yapmalıdır. Sonrasında ise bir destek alınması gerekmektedir.

Çocuğa ölümü açıklarken ne demeli? Ne dememeli?

• “Allah onu çok seviyordu, aldı cennete gitti” gibi ifadeler çocukların kafasını daha çok karıştırır, gerçeklikten uzaklaştırır, anlamlandıramaz.
• “O artık uyuyor bir daha uyanmayacak” gibi cümleler kullanılmamalı uyku korkusuna yol açabilir.
• Küçük çocuklara yapılabilecek en uygun açıklama; uzun bir yolculuğa çıktı ancak bizim bildiğimiz yolculuk değil bir daha geri gelmeyecek ama seni her zaman çok sevecek şeklinde olmalıdır. Ancak bu açıklama 8-10 yaşlarına gelene kadar olmalıdır.
• Ölümü hastalık ya da yaşlılıkla ilişkilendirmeyin. ‘Dünyadaki tüm canlıların bir yaşam süresi olduğunu, yaşam süresi bitince ölündüğünü’ söyleyin.
• Ölen kişilerin gömülmesi bu yaş grubundaki çocukları zorlayıcı bir bilgidir. Dolayısıyla sorduklarında mezarlıkları ‘ölen kişileri hatırlamak için isimlerini yazdığımız taşların olduğu yerler’ olarak tarif etmek ve çocukları okul öncesi dönemde bir cenaze törenine götürmemek daha uygundur.
• Çocuğun sorularını geçiştirmek ve tatmin edici olmayan cevap verilmemeli.
• Abartılı ve ayrıntılı açıklamalar yaparak kafa karıştırmamalı.
• 5 yaştan küçük bir çocuğa “Ölüm gözleri ile göremeyeceği bir yerde olmaktır.” denilmeli.

Ölmek ne demek?

• Yaşamın ne anlama geldiğini çocuğunuz ile konuşun ne bildiğini öğrenin, sonrasında insanlar yaşarken nefes alır, yemek yer, koşar ancak artık ölen kişiler bunları yapamaz gibi örnekler ile açıklama yapılabilir. Çocuklara ölümü anlatırken ölümün yaşamın sonu olduğu ve ölen kişinin hiçbir şekilde geri dönmeyeceği, ölümün vücut fonksiyonlarının durması anlamına geldiği (yani ölenin artık göremez, duyamaz, dokunamaz, koklayamaz, yiyemez, hissedemez ve hareket edemez olduğu) şeklinde ölümü somuta indirgemek gerek
• EN ÖNEMLİSİ: aslında her sorunun sizin ölüp ölmeyeceğinize ve kendisine ne olacağına dair bir soruyu içerdiğini unutmayın. Bu konuda ona sakince güvence verin “ben yanındayım, buradayım, ben seninle uzun yıllar birlikte olmayı, uzun yıllar yaşamayı planlıyorum” deyin.

Bazen çocukların gerçekten ne sorduklarını “duymak” kolay olmayabilir. Bazen ne sorduğunu anlamak için sorusuna soruyla karşılık vermek gerekebilir. Örneğin ‘anne biz tekrar mutlu olacak mıyız?’ sorusuna ‘sence tekrar mutlu olacak mıyız?’ diye sorarak onu biraz daha konuşmaya teşvik ederek, yaşadığı duygunun derinliğini ve içeriğini daha iyi anlayabilirsiniz.

Ölen kişiyi hatırlamanın çeşitli yolları vardır. Yeri geldiğinde hatıraları konuşulmalı, resimlerine bakılmalı, onunla ilgili özel bir şey özel bir yerde saklanabilmeli, duygular paylaşılmalı ve anlaşılmalıdır.

• Ölüler toprak altında ne yerler? Karanlıktan korkmazlar mı? Böcekler onları yemez mi? gibi konulardır. Bu sorular aslında çocuk için ölümün bir son, geri dönülmez bir bitiş olduğu düşüncesini kavradıklarını gösterir

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

BOŞANMA

Boşanma yetişkinlerin hayatında ne kadar zorlayıcı ve sıkıntılı bir süreç ise çocukların hayatında da bir o kadar hassas ve iyi yönetilmesi gereken bir yaşam olayı. Anne ve babanın kendi ilişkilerine yönelik aldığı karar, çocuğun hayatı üzerinde son derece büyük bir etkiye sahip olabileceği için bu konunun sağlıklı bir şekilde konuşulması gerekmektedir.

Açıklama yaparken çocuğun beden diline tepkilerine çok dikkat edilmeli aynı şekilde ebeveynlerde çok duygusal yaklaşıp farklı tepkiler vermemelidir. Çocuğa yaşamın içinden pek çok planın değişebileceği, yaşantıların farklılaşabileceği anlatılmalıdır.

Bulunulan durum ve bundan sonraki yaşam şekli açıklayıcı cümlelerle anlatılmalı. Annenin ve babanın ortak dil ve tutum içerisinde olması çocuğun onlara duyduğu güvenin devamına yardımcı olacaktır. Boşanma ile birlikte anne ve baba olma görevlerinin değişmediği, bu kararın verilmesinin onlarla ilgisi olmadığı açıklanmalıdır.

Bu dönemdeki çocuklar boşanmayı nasıl deneyimlerler;

• Özellikle küçük çocuklar boşanma sürecinde neler olduğunu, boşanmanın neden yaşandığını ve ne hissettiklerini anlamaya çalışmakta zorluk yaşarlar bu sebeple çocukların ihtiyaç ve mizaç özellikleri dikkate alınarak yaklaşılmalıdır.
• Boşanmanın sebebi olarak kendilerini görebilir.
• Terk edilme korkusu yaşayabilir.
• Odamı toplasaydım annem ağlamazdı.
• Ben yaramazlık yaptığım için babam hep sinirleniyordu.
• Annem kızınca ‘’Bırakıp gideceğim’’ diyordu, bu sefer çok kızdı galiba.
• Benim yüzümden ayrılıyorlar gibi düşüncelere kapılabilirler.

Çocuklar boşanmanın bir sebebi olamaz. ‘’ Anne ve baba problemleri çözmek ve ya daha iyi bir hale getirmek için bir çözüm bulamadı.’’ Seni üzdüğümüz için biz de üzgünüz , ayrılık kararımız bizim ilişkimiz ile ilgili bunun suçlusu sen değilsin diyerek sorumluluk çocukların üzerinden alınabilir.

Ebeveynler için;

• Çocuğun suçluluk duymaması sağlanmalıdır. Eşler birbirini suçlamazsa, çocukta kendisini suçlamaz.
• Çocuklar ayrılık kararının ardından derin bir üzüntü yaşayabilir. Bu yüzden de çocukları bu konu hakkındaki duygu ve düşüncelerini paylaşmaya teşvik etmek önemlidir. Duygularını ifade etmesi konusunda ısrarcı ve baskıcı olunmamalıdır. Birlikte kitap okumak ve oyunlar oynamak bu konuşmaları başlatabilmek için yararlı yöntemlerdendir.
• Anne evi ‘Askeri kamp’, baba evi ‘Lunapark’ haline gelmemelidir. Çocuğun iki evde de benzer yaşantılar geçirmesi, kıyas yapmaması ve bir tarafı seçmeye çalışmaması çok önemlidir. Anne baba nasıl davranacakları konusunda ortak karar vermelidir.
• Yaşam rutinleri ile ilgili ortak kararlar alınmalıdır; çocuğun uyku saati, uyuma yeri, yemek saati ve beslenme alışkanlıkları, sosyal aktivitelerin içeriği, isteklerin karşılanması
• Çocuk olumlu tepkiler almak için şımartılmamalıdır. Taraflardan birinin ya da ikisinin sürekli çocuğun tüm isteklerine izin vermesi aşırı şımartması, eski kuralların kaldırılması gibi durumlar oldukça sakıncalıdır.
• Baban ve annen olarak biz seni çok seviyoruz, ancak biz birlikte kendimizi iyi hissetmiyoruz, yine görüşeceğiz ama farklı evlerde uyuyacağız. Örnek olarak sen arkadaşlarınla dışarıda güzel vakit geçirip sonra eve döndüğün gibi bizim de öyle olacak gibi cümleler kullanılmalıdır.
• Çocuğun düzeninin korunmasını sağlamak adına aile fotoğrafların ve bir takım hatıraların yer değiştirilmemesi önerilir.
• Onunla olan ilişkinizin değişmeyeceğini anlatın; Boşanma kararı anne ve babanın ilişkisinin değişeceğini gösterir, çocuk ile olan ilişkinin değil.

Boşanma sonrasında;

Çocuk ebeveynler tarafından mesaj taşıyıcısı olarak kullanılmamalıdır; Ebeveynler birbirlerine iletecekleri haberleri kendi aralarında yapmalıdır. Örn; Babana söyle seni saat 09.00’da yatırsın gibi.

Çocuğa casusluk yaptırılmamalıdır; Çocuk anne baba tarafından diğer ebeveynin yaşantısı davranışları ve düşünceleri ile ilgili sorguya çekilmemelidir.

• Babanın evini kim temizliyor?
• Annen akşamları kiminle konuşuyor?
• Baban ile nereye gittiniz?

Çocuk olumlu tepkiler almak için şımartılmamalı; Taraflardan birinin ya da ikisinin sürekli çocuğun tüm isteklerine izin vermesi aşırı şımartması, eski kuralların kaldırılması ve rüşvete boğması gibi durumlar oldukça sakıncalıdır. Bu davranışlar çocuk tarafından fark edilir ve çocuk bu durumu kullanmaya başlar. Anne ne aldıysa babanın daha fazla alması, baba neye izin verdiyse annenin daha çok izin vermesi gibi durumlar çocukların sınırları bilmesi konusunda olumsuz etki olur.

Çocuğun anne ve babaya farklı zamanlarda aynı soruları sorabileceği unutulmamalı ve birbiri ile çelişkili olmayan cevaplar verilmelidir. Çocuğun yaşı ilerledikçe boşanmaya ilişkin sorular artabilir

Boşanma sürecindeki ilişkiler iyi yönetildiğinde, sağlıklı ve sağduyulu kararlarla davranıldığında tüm aile bireyleri üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmek mümkündür

Çocuğunuzu sevdiğinizi ve hiçbir şeyin bu duyguyu değiştirmeyeceğini açıklayın.

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

BEN NASIL DOĞDUM?

“Anne ben nasıl oldum?”  sorusunu sormayan çocuk yok gibidir. Çocukların cinsel gelişim sürecinde aileler çoğu zaman ne yapacağını bilmez, paniğe kapılır. Aslında tüm bu sorular ve cevaplar çocukla cinselliği konuşmanın zamanının geldiğini gösteriyor. En iyisi sakin bir şekilde çocuğu doğru bilgilendirip, bu sürece hazırlıklı olmaktır. Çocuğun sorularına zamanında, içten, dürüst, kısa ve detaylara girmeden yanıt verilmesi önemlidir. Çocukların çok ilginç ve şaşırtıcı soruları olabilir. Böyle durumlarda basit, çocuğun anlayabileceği ve öğrenmek istediği kadarını açıklamak yeterli.

• Sorulara ayıp, günah gibi aşırı tepki göstermemek gerekli.

Çocuk nasıl olur?

• Bebeğin bir tohumdan geldiği, bu tohumun annenin karnındaki özel cepte büyüdüğü, bebeğin büyüme işleminin dokuz ayda tamamlandığı, bebeğin organları annenin karnının dışında yaşayacak kadar geliştiği zaman da sözü geçen vajina denen özel yerden dışarı çıkarılacağı açıklanmalı.

Ben nasıl doğdum?

• Öncelikle kendi vücudunu tanımasını sağlayarak başlanmalı.
• Bol çizimli kitaplar sayesinde insan vücudu gösterilmeli. (Organlar, damarlar, kemikler daha sonra kadın, erkek vücudu gösterilmeli.)
• Bebek annenin karnında özel bir yerde büyüyor, ben yemek yedikçe o da besleniyor denilmeli.

Ne zaman çıkacak karnından?

• Bebek annenin rahmindeki yumurtada büyür, yeterince büyüdüğünde doktor yardımı ile vajina denen özel bir boşluktan dışarı çıkar cevabı verilmeli.
• Çocuklara bu bölümlerin ve işlevlerinin isimlerinin doğru bir şekilde öğretilmesi önemlidir. Örneğin; ‘vajina’ , ‘penis’ kelimelerini bilmeli.

Bebek annenin karnından nasıl çıkacak?¨ sorusu var. Karnını mı kesecekler?

• Zamanı geldiğinde doktor yardımı ile olacaktır cevabı verilmeli.

Çocuklara kendi fizyolojisini tanıtmak, bedensel sınırları anlatmak, karşı cinsteki arkadaşından ne açıdan farklı olduğunu aktarabilmek, iyi ve kötü dokunuşu ayırt edebilmesi öğretilmeli.

Kardeşinin doğumunu ya da cinsiyetini merak etme, arkadaşı ile cinsel organlarını görmeye çalışma,” gibi durumlar ile karşılaşıldığında konuşmaya başlamak için iyi fırsatlardır.

• Bu konuşmayı yaparken resim kullanmanız işinizi kolaylaştırır.

Çocuk oyuncaklarından faydalanılmalı.(Kendi yaş grubundan oyuncaklarla doğum eylemini anlatmayı deneyebilirsiniz)

Çocuk cinselliği ilk ne zaman fark eder?

• Çocuğun cinselliği doğduğu andan itibaren başlayan bir süreç. Her çocuğun kendini keşfetme şekli ve zamanı farklıdır. Parmaklarını, ellerini, ayaklarını keşfettiği gibi cinsel organını da daha bebeklik döneminde, 6 aylıktan itibaren keşfedebilir. Bedenine dokunmaktan hoşlanır.

Kızların neden pipisi yok?

• Kızların penisi olmaz, vajinası olur”,

 Annelerin niye memesi olur?

• Anneler bebeklerini beslesin diye memeleri olur ve sonrasında süt olur. Kız ve erkeklerin farklı cinsel organları var, sen büyüdüğünde vücudunun da tüm bölümleri büyüyecek ve babana (annene) benzeyeceksin” vb. denilebilir.

Cinsel içerikli şakalar yapıyorsa ne yapmalı?

• Yanlış bir davranış biçimi olduğunu bilmeden yapıyor. Herkesin vücudunun kendine ait, özel olduğunu açıklamak ve bu nedenle kimseye (bu anlamda) dokunmamak ve kendisine dokunulmasına da izin vermemek gerektiğini anlatmak gerekir

ÖNERİ KİTAPLAR

• Çocuklarımızla Cinsellik Hakkında Nasıl Konuşmalı?
• İçiyle Dışıyla Vücudunuz-TUBİTAK POPÜLER BİLİM KİTABI
• Bebekler Nereden Gelir? TUBİTAK POPÜLER BİLİM KİTABI
• Bebekler Nereden Gelirler? TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

AİLE İÇİ İLETİŞİM

Aile içerisinde sosyalleşmenin ilk adımını atan bir çocuk yaşamının ileri aşamalarında tüm bu öğrendiği olumlu ya da olumsuz kalıpları yaşamına yansıtarak  ilişki kurar. Bir çocuğun ailesinde öğrendiği ilişki onun iletişim şeklini ortaya koyar. Erken çocukluk döneminde anne ve babanın takındığı tutumlar çocuğun ileriki yaşlarda iletişimini şekillendirir. Sağlıklı iletişim kurmanın temel ilkesi öncelikle çocuğu koşulsuz kabul etmektir. Koşulsuz kabul edilen çocuk, aynı zamanda hiçbir davranışına bağlı olmaksızın koşulsuz sevildiğini de hisseder. Bu durum istenen/uygun davranışları yerine getirmesinde daha istekli olmasını sağlar. İletişimi güçlü kılan temel yapı taşıdır, koşulsuz kabul. Çocukta gözlemlediğimiz iyi yada kötü davranışları, çevresiyle özellikle de en yakınındaki ailesiyle ilişkileri sırasında öğrenir. Örneğin  yemek yememekte direnen çocuğa ‘hadi kızım açıver ağzını. Yoksa ablan abin yiyecek’ diyerek kıskançlığı öğrenmesini sağlıyoruz. Ya da çocuğumuz küçükken kafasını duvara çarpmıştır. Çocuğun kafasını kendisinin çarptığını düşünmesini sağlamak yerine tepkimiz ne olur bir düşünün. Ah sana ah sana diyerek bizde kapıyı döveriz. Bu şekilde onlara kendi davranışlarımızı yada hatalarımızı kabul etmeden direkt karşıdakini suçlamayı ve şiddet kullandırmayı öğretiriz. Sonra da örneğin bebeğini parçalayan çocuğumuza kızarız. Onlara çok sinirlendiğimiz, sabrımızı taşırdıkları zamanlarda aşırı tepkiler vererek kendilerine güven duymalarını engelleyip sağlıklı kişilikler geliştirmelerini engelliyoruz. Çocuklarımız genellikle İlgi görmek istediklerinde ‘Beni gör, farkıma var, beni dikkate al, benimle ilgilensene’ demenin bir yolu olarak bizi kızdırmayı kullanırlar.

ANNE BABA ÇOCUK İLŞİKİSİNİ GÜÇLENDİRMEK İÇİN;

• Çocuğunuzu uygun davranışlar gösterdiği zaman yakalanmalı. «Oyuncağını paylaşman çok hoşuma gitti.»
• Bir etkinlik yaparken kriz durumu yaşandı ise alternatif sunun ama bu alternatifleri siz sunmalısınız o belirlememeli
• Çocuğunuzu dinlemek için ona zaman ayırmalı, dikkat dağıtan öğeler mümkün olduğunca kaldırılmalı.
• Ebeveynler arasındaki tutumlar ortak olmalı.
• Evde çocukların yanında tartışılmamalı unutmayalım ki eşler kendi arasında sorunu çözüp halledebiliyor ancak çocuğun aklında her zaman tartışılan bir resim kalıyor.
• Kendi fikir ve beklentilerinizle uyuşmasa da çocuğunuzun söylediklerini kabul edip saygı gösterilmeli.
• Evde, odasında resimler yapmalı ve onu motive etmelisiniz.
• Onlar ile her zaman yaş seviyesine inerek konuşulmalı ve onları anlamaya çalışılmalı.
• Kıyaslama yapılmamalı. “ Sen neden … gibi olamıyorsun? “ Kardeşin bile senden daha uslu.”
• Paylaşımlarda bulunulmalı. “Bende senin yaşında iken bu duyguları yaşadım”. Onları cesaretlendirilip yol gösterilmeli.
• Yanlış bir davranış yapmış olsa bile ondan bahsederken öncelikle olumlu olan yönlerini vurgulayın. Bu davranışı ile ona olan sevginizden bir şey eksilmediğini hissettirmelisiniz. Olumlulardan sonra olumsuz davranışlar nedenleri ile vurgulanmalı ve çözüm için birlikte yeni kararlar alınmalı.
• İşbirlikçi olunmalı.
• Konuşurken ben dili kullanmalı.
• Belirli çerçevede onları korumak. “Aşırı koruma, çocuğa kendi gücünü geliştirme ve kendini savunma yeteneğini sağlamlaştırma fırsatını vermemek demek olduğu için bir çeşit reddetmedir. Büyürken kendi güçlerini geliştirebilmesi için çocuk kendi başına hareket edebilmeli.
• Söz verdiğiniz şeylerde kesinlikle geri çekilmeyin. Bu onun size olan güvenini zedeler.
• Kural ve sınırlar öğretilmeli.
• Sihirli Cümleler Kullanmak “Seninle oyun oynamak çok eğlenceli.” “Paylaştığın için teşekkür ederim.” “Bu konuda sen ne düşünüyorsun?” “Kardeşinle ne kadar güzel oynuyorsunuz.” “Tabağındaki tüm yemeği bitirdiğin için çok memnun oldum.”
• İnatlaşmamalı; unutulmamalıdır ki bu yaş döneminde çocukların sadece kendi doğruları vardır siz ne söylerseniz tam tersini yapmak isteyecek ve bu durum sonunda aile ile iletişim zedelenmiş olabilir.

İLETİŞİM ENGELLERİ

• Ne kadar da sakarsın.
• Kaç yaşına geldin hala ayakkabını kendi başına giyemiyorsun.
• Bebek gibi ağlamayı bırakır mısın?
• Tehdit etmek/ Korkutmak
• Kardeşine iyi davranmazsan, istediğin oyuncağı almayacağım.
• Bu yaptığın davranışı öğretmenine söyleyeceğim.
• Emir veya nasihat vermek
• Yemeğin hemen bitecek.
• Ben senin yaşındayken…
• Hafife almak.
• Bunun için mi ağlıyorsun?
• Aman boşver, sen de onunla oynama
• Eleştirmek
• Bu yaptığın çok ayıp.

Yaşı kaç olursa olsun, unutmayın karşınızdaki sadece bir çocuk. Üstelik sizin çocuğunuz. Hayatı keşfetmeye çalışan, kendi hayat deneyimlerini oluşturan çocuğunuz için her şeyin en iyisini isterken aslında ona verebileceğiniz en iyi şey onunla aranızda kurulmuş sağlıklı bir iletişimdir.

Sevgiyle büyüyen bir çocuk yaşam karşı çok daha güçlü durur.

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

KISKANÇLIK NEDİR?

Kıskançlık, sevilen birinin başkası ile paylaşılmasına katlanamamaktır. Kıskançlığın içgüdüsel yani doğuştan getirdiğimiz genlerimize şifrelenmiş̧ olduğu ileri sürülmektedir. Yasamın her döneminde görülebilir ancak çocuklukta biraz daha yoğun yaşanabilir.

KARDEŞ KISKANÇLIĞININ BELİRTİLERİ

• Kendi yemeğini yiyebildiği halde annenin yedirmesini isteme.
• Tuvalet eğitimine tamamlamış olmasına rağmen; alt ıslatma problemlerinin oluşması.
• Bebeksi konuşmaların ve davranışların  başlaması.
• Anne ve babadan sık sık kucaklanmak istemesi.

Bu kıskançlık belirtilerindeki temel amaç; çocuk farkında olmadan kendini bebeğe benzetmeye çalışıyor, eğer bebeğe benzer ise anne ve babasının kendisini daha çok seveceğine inanıyor olması.

KARDEŞ KISKANÇLIĞININ NEDENLERİ

Bazı çocuklara kıskançlık duygularını açıkça ortaya koyarak kardeşine vurma, onun oyuncağını kırma, “Ondan nefret ediyorum.” deme gibi davranışlar gösterirken bazıları da bu duygularını bastırır ve aşırı sevgi gösterir. Bu davranışın altında çoğu zaman ana-babanın sevgisini kaybetme, tepki görme korkusu yatar.

“Kardeşin de geliyor, senin pabucun dama atıldı.”

“Eee artık seni daha az sevecekler, hep kardeşinle ilgilenecekler.”

“Sen abi/abla oldun artık büyüdün, çocuk değilsin, böyle yapma.”

“Abla/abi olduğuna göre artık sana oyuncak almalarına gerek olmayacak.”

“Bebek de geliyor şimdi, evde istediklerin olmayacak,”

“Oyuncaklarını artık kardeşinle paylaşacaksın.” gibi cümleler durduk yere büyük çocuğun yeni doğacak kardeşi hakkında endişeler üretmesine ve gerilmesine sebep olur.

KARDEŞ KISKANÇLIĞI NORMAL MİDİR?

Kardeşler arasındaki rekabet onların birbirlerine karşı olumsuz duygular hissetmelerinden değil, anne baba tarafından daha fazla sevilme ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Her çocuk en çok ve en iyi şekilde sevilmek ister. Çocuklar arasındaki mücadeleyi kamçılayan da anne babanın paylaşılamayan sevgi, onay ve ilgisidir. Bu nedenle kardeş rekabeti son derece doğal olduğunu kabul etmek, nedenlerini anlamak baş etme becerilerini geliştirmek son derece önemlidir.

PEKİ AİLELER, KARDEŞLER ARASINDAKİ KISKANÇLIKLA NASIL BAŞA ÇIKABİLİR?

• Kardeşin dünyaya geldiğinde uyuma ve yeme problemi çekebilir. Sık sık gece ağlayabilir. Çünkü o da tıpkı bir zamanlar senin yaptığın gibi dünyamıza uyum sağlamaya uğraşacak. Dünyamızı tanıması, bizi anlaması, bir düzen kurması çok zaman alacak.. Bu süreç sonsuza kadar sürmeyecek, ancak sancılı olabilir. Senden bize destek olmanı bekliyoruz, çünkü senin anlayışın ve desteğin olmadan bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatamayacağımızı biliyoruz.
• Kardeşiyle ilgili doğru bir davranışta bulunduğunda olumlu şeyler söyleme fırsatını kaçırmayın. ‘’kardeşine ne kadar güzel dokunuyorsun, bak o da sana gülümsüyor ‘’ demek kardeş ile ilgili olumlu duyguları pekiştirir.
• Çocuk her istediğinde kısa da olsa ona zaman ayırırsanız onun kendisine yeterince zaman ayrıldığı hissine kapılmasını sizden daha kolay ayrılmasını sağlayabilirsiniz. ‘Benimle oynar mısın?’ diye sorunca ‘evet seninle 5 dk oynayabilirim’ deyin. Saatlerinizi ayırmanız gerekmez. 4-5 dakikalık bölünmemiş bir ilgi bile çocuğu rahatlatır. Bu süre sonunda onu öpün, ‘seninle zaman geçirmek çok eğlenceliydi, ama şimdi işime dönmem lazım’ diyebilirsiniz.

KARDEŞLER ARASINDAKİ KAVGALARDA ANNE BABALAR NE YAPMALI?

Kendinizi olayların dışında tutun, karışmayın, hakem olmayın! kim başlattı? ne oldu? soruları tehlikelidir.

Problemi çözebileceklerine dair olumlu ifadeler kullanın. neden devamlı kavga ediyorsunuz yerine eminim ki kendi aranızda problemlere çözüm bulacaksınız demeniz daha doğrudur.

Büyük çocuğa sen büyüksün idare ediver demeyin.

Küçük çocuk bunu kullanarak en ufak anlaşmazlıkta basar çığlığı anne abim bana vurdu. Genellikle küçük çocuk büyükle yarış halindedir, büyüğe gücü yetmediği için onu kızdırmaya çalışır, ezilmişlik rolüyle anne babayı çağırır. Büyük çocuğa küçüğü korumak adına kızarsak, annem babam hep onu tutuyor, onun yüzünden hep azar işitiyorum düşüncesiyle kardeş rekabeti ve ona karşı öfkesi daha artacaktır.

Çocuklarınızın davranışlarını karşılaştırmaktan kaçının. Kardeşinin aksine, diğer çocuğunuzun davranışına övgüde bulunmayın ve birbirlerini karşılaştırmayın. “Neden kardeşin gibi davranmıyorsun, o ne kadar da akıllı, neden sen öyle değilsin?”

Her çocuğa özel zaman ayırın. Çocukların kendilerini özel hissetmelerinin bir yolu da ebeveynleriyle birlikte yalnız zaman geçirmektir. Onlara “Kardeşin uyudu, haydi beraber kitap okuyalım” diyebilirsiniz.

Çocuğunuza kızmak yerine kardeşiyle ilgili düşünce ve duygularını sorun. Onu dinleyin. Anlamaya çalısın.

Bebek için söylenen: “Ne kadar yaramaz, sürekli ağlıyor ve beni yoruyor oysa ben seni daha çok seviyorum.” gibi bir cümle, çocuk tarafından inandırıcı bulunmayıp, tam tersine onu kandırmayı istediğiniz inancı verebilir. Bu da en başta çocuğun size olan güvenini zedeleyecektir.

Anne-baba çocuğa: “Kardeşin doğdu; ama senin dünyanda değişen bir şey yok, sana olan sevgimizde bir azalma yok.” mesajını sadece sözcüklerle değil davranışlarla da iletmelidir. Baba, çocuğuyla yüz yüze iletişimi gerçekleştirir, ona zaman ayırır, ortak faaliyetlere girerse anne; “Alışverişi seninle daha rahat yapabiliyorum, senin yardımına ihtiyacım var.” diyerek çocuğa sorumluluk yükleyip, birebir ilişkiye girerse, süreç içinde çocuk “statü” kaybına uğramadığını fark edecek, özgüvenine yeniden kavuşacaktır.

Çocuğunuza: “Sen artık ablasın-ağabeysin.” demekten kaçının. Çocuğunuzu birdenbire büyütmeyin. Bırakın o da çocukluğunu doya doya yaşasın.

Çocuğunuzun yanında bir diğerini övmeyin, kıyaslamayın.

Kardeşler arasındaki iyi geçinmeler ödüllendirilmeli ve çocuklar: “Aferin size çok güzel anlaşıyorsunuz. ” şeklinde övülmelidir.

Unutmayalım ki, her çocuk farklıdır. Her çocukta her yöntem işe yaramaz.

KİTAP ÖNERİSİ

• Bu bebeği hemen geri götürün -Prof.Dr. Bengi Semerci
• Tavşancıkla Büyüyorum Eve Kaedeş Geliyor- Andrienne Heymans
• Mikado En İyi Kardeş Benim Kardeşim

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

ÇOCUKLARDA MAHREMİYET  “BEDENİM BANA AİT”

Çocuklar her yaş döneminde cinsel keşif ya da merakta bulunabilirler. Bazı çocuklar gündeme getirmese bile çoğu çocuk en azından merak eder ve sorular sorabilir. Çocuklara, herhangi birinin onlara istemedikleri bir dokunma girişiminde bulunduğunda “HAYIR” diyebilecekleri öğretilmeli, çok erken yaştan itibaren bedenleri üzerinde söz sahibi olduklarını göstermeliyiz.

ÇOCUKLARDA MAHREMİYET   “3-5 YAŞ CİNSEL MERAK”

• Çıplak olmaktan hoşlanabilirler.
• Vücutlarına çok fazla ilgi duyabilirler.
• Anne babanın cinsel bölgeleri ile ilgilenebilirler.
• Bebeklerin nereden geldiğiyle ilgilenebilirler.
• Belli cinsiyet rolleri konusunda farkındalık yaşarlar.
• Erkek- kız ayrımını sorgularlar.
• Cinsel organlarına dokunabilir, birbirlerine cinsel organlarını göstermek isteyebilirler.
• Öpmek isteyebilirler.
• Annem babam gibi ben de evleneceğim diyebilirler.
• Yetişkinlerin davranışlarını taklit edebilirler.

Çocuğunuz bunları yapabilir; ÇÜNKÜ

• Dokunuşu ve sosyal kuralları öğreniyor.
• Erkek ve kızların cinsel bölgeleri arasındaki farkları merak ediyor.
• Bedeninin nasıl işlediğini merak ediyor.
• Kelimeleri kullanmak ve onay görmek için sınırları test ediyor olabilir.

ÇOCUKLARDA MAHREMİYET“BEDENLERİNİN ONLARA ÖZEL OLDUĞUNU AÇIKLAYIN”

Cinsel organlar yalnızca çocuğun görmesi ve dokunması içindir. Ebeveynlerin destek duyarsa hijyen sağlamada doktorların, anne ve baba yanındayken sağlık kontrolü dâhilinde bedenini kontrol edebilecekleri çocuklara anlatılmalıdır.

ÇOCUKLARDA MAHREMİYET “BEDENİNİ KORUMASI İÇİN NE YAPABİLİRİZ”

Çocuklarda 3 yaş sonrası bedenini koruması için bilgilendirme yapabilirsiniz. Çocuklarınıza özel bölgelerimizin olduğunu, bunların iç çamaşırlarımızın kapattığı alanlar olduğunu söyleyebilirsiniz.

• Uygun ve gerçekçi konuşulmalı: Cinsel organlara isim takmayın. Vücuduna isim takmak, aksini duyduğunda size güvenini zedeler.

• Mahremiyet evde başlamalı: Bu durum Ailenizden biri tuvaletteyken bir diğeriniz giriyorsa, aile bireyleri birbirinin yanında giyiniyorsa çocukta mahremiyet bilincinin oluşmasını engeller.
• İyi dokunuş ve kötü dokunuşlar anlatılmalı: Arkadaşına sarılırken, anne babanın elini tutarken iyi dokunuşları söyleyebilir. Kötü dokunuşu ise hoşuna gitmeyen ve seni rahatsız eden mutsuz eden davranışlardır. “Kötü dokunuşu hissettiğinde HAYIR demeli ve güvendiğin birine hemen söylemelisin” diyerek anlatılmalı.
• Anne baba, çocuk resimleri kullanarak vücut parçalarını, cinsel organları dâhil ederek tanıtabilirler. Vücudumuzun bazı bölgelerinin bize özel olduğu ve korunması gerektiği çocuk korkutulmadan anlatılmalıdır.
• İzni olmadan dokunmamalıyız: Nasıl ki bir yetişkine izni olmadan yaklaşıp dokunamıyorsak çocuklara da aynı saygıyı göstermemiz gerek. Bu kural anne baba için de geçerlidir. “Benim çocuğum ne olacak ki” dememeliyiz. Çocuğunuzu öpmek istediğiniz zaman bile onun göz hizasına gelerek “Seni öpebilir miyim?” diyerek izin alınması gerekir. Tabi ki öperken “dudaktan, boyundan” öpülmemelidir. Çocuk anne babanın yaklaşım şeklini ayırt edemez ve herkes bu şekilde öpmeye kalkışabilir böylece mahremiyet bilincinin oluşması engellenmiş olur.

Her çocuk” İzin verirsem ve ben istersem bana yaklaşabilir ve dokunabilir” düşüncesini kazanmalıdır.”

Unutmayın; Çocukların cinsellikle ilgili soru sormaları doğaldır.

ÇOCUKLAR MERAK EDER “SORULARINA YAŞINA UYGUN CEVAPLAR VERİLMELİ”

Çocuğunuzdan gelen sorulara cevaplarınız onun yaşına uygun olmalıdır. Çocuğa verilen bilginin en uygun zamanı bu konu ile soru sormaya başladığı andır. Bilmediğiniz yada  nasıl anlatacağınızdan emin olmadığınız konularda “Benim de bu konuda bilgim yok, araştırıp seni bilgilendireceğim” deyin ve sonrasında mutlaka anlatın. Ayrıntılı bilgiye girmeyin, çocuğunuzun kafasını karıştırmış olursunuz. Size soru sorduğunda panik yapmayın, sessiz kalmayın bu davranışlar çocuğun cinselliği ile ilgili olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olabilir.

ÇOCUKLARA SAĞLIKLI BİLGİ VERİN “BEN NASIL OLDUM”

Okul öncesi çocuk cinsel gelişimini tamamladığı sıra bu soruyu sorarak karşımıza gelmektedir. Bu soruyu cevaplarken cinsel ilişkinin nasıl olduğu çocuğa anlatılmaz. “Annedeki yumurta babanın küçük tohumu ile bir araya gelir ve anne karnına yerleşir” cümlesi ile cevap vermek daha uygundur. Bunun yanında kitaplardan destek alınabilir.

OKUL ÖNCESİ ÇOCUK İÇİN ‘’MASTÜRBASYON’’

Bu yaş çocuklarda oldukça sık rastlanan ve doğal kabul edilen bir durumdur. Çocuğun bedenini tanımaya yönelik keşfiyle ortaya çıkar. Bu davranıştan haz aldığını fark eden çocuk, davranışı bilinçli olarak tekrarlar. Çocuk için rahatlatıcı ve sakinleştirici olması yönünden mastürbasyon, parmak emme, tırnak yeme davranışından farklı değildir. İlk zamanlar görmezden gelme, dikkatini başka bir yöne doğru yöneltme çabasında olunmalıdır. Eğer hala devam ediyorsa altında yatan sebep dikkate alınmalıdır.

 KİTAP ÖNERİLERİ

• Bedenim Bana Ait
• Ben Herkesle Gitmem ki
• Kırmızı Çizgi
• Sır Versem Saklar mısın?

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

ÇOCUĞUMUN OKULDA İLK GÜNLERİ

Benim minik çocuğum artık okullu oluyor. Çocukların okula başlaması doğal olarak her anne babayı heyecanlandıran, gururlandıran ama aynı zamanda bir takım kaygıları da getiren bir süreçtir.

Okul aileden sonra çocuğun içinde bulunduğu ilk temel sosyalleşme kurumudur. Okula başladığında evden farklı bir ortamda kendisini bulur. Okul sürecinin başlaması ile çocuklarda kişiliklerini kazanmaya yönelik çabalar artacak, kendi iç zenginlikleri ile çevreye açılmaya başlayacaktır. Anaokuluna başlayan bir çocuk artık kendi başına bireyselleşme sürecine yol almış demektir.  Ancak kimi çocuk dışarıdaki dünyaya meraklı, parkta ya da misafirliğe gidildiğinde diğer çocuklar ile iletişim kurmakta zorlanmazken bazısı daha çekingendir. Tanıdıklarına yakınlık gösterir, ya da önce gözlemler kendini güvende hissettikçe iletişim kurmaya başlar. Bu konuda çocuklardaki bu bireysel farklılıkların unutulmaması gerekmektedir.

Anaokuluna hazır olma sadece çocuğun hazır olmasından geçmez ailenin de çocuğundan ayrılmaya hazır olması demektir. Aile kendisini hazır hissetmeli bu konuda yüz ifadelerine, sesinin tonuna dikkat etmeli, hareketlerindeki endişe ve kaygıyı hissettirmemelidir. Unutulmamalıdır ki okula başlama döneminde çocukların gereksinimi olan en önemli duygu güvendir. Anne babayı kaygılı gören çocuk, korkacak, endişelenecek karşı tepkiler göstermek isteyecektir.

Biz çocuklarımızın problem çözen, bağımsız, özgüvenli, sorumluluk sahibi, saygılı, becerikli, kendini ve başkalarını seven, sosyal, girişken, duyarlı, dikkatli ve mutlu bireyler olmasını istiyoruz.

Unutmayalım ki çocukların uyum becerisi; onun yaşına, kişilik özelliklerine, sağlık durumuna, içinde yaşadığı sosyal çevreye hazır oluşuna bağlıdır. Okul öncesi dönemin ilk günlerinde ya da tatil sonrası okula dönüşlerde çocuklardaki farklı tepkiler çok normaldir. İlk günlerde okula tepkili olabilir, aileden ve evden ayrılmak istemeyebilir, anne babasının okulda da yanında olmasını isteyebilir. Öncelikle bu durumun sadece sizin çocuğunuzun başına gelmediğini hatırlatmak isterim. Okula gitmek istememe, annesini yanında isteme gibi durumlar okul öncesi dönemdeki çocuklarda karşılaşılabilecek durumdur. Bu durumun geçici, okula alışma sürecinde yaşanan bir durum olduğunu akıldan çıkarmamak ve panik yapmamak gerekir. Onun yerine soğukkanlılığınızı koruyarak uyum sürecinde zorluklar ile karşılaştığınız anda PDR birimi ve öğretmenlerimizden destek alabilir ve bizler ile ortak bir tutum sergilemenizi isteriz. Bu aşamada;

• KARARLILIK: Kararlı ve tutarlı olmaya dikkat edilmeli. Unutmayın ki anne- babanın sabırla kararlı bir tutum sergilemesi uyum sürecini olumlu etkiler.
• ORTAK STRATEJİ: Yaşanılan zorlukları PDR birimi ile paylaşın bu zorlukları nasıl çözüm üretebileceğimize birlikte karar verelim, tutum birliği içinde olalım.

Kendinizi korumacı değil, çocuğunuzun gelişimine destek ve yardımcı kişi olarak düşünün. Sürekli korumacı bir tutum, çocuğunuzun dış dünyayı keşfetmesini engelleyebilir, özgüveni sarsılabilir.

OKUL KORKUSU YAŞAMAMASI İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Çocuğunuzun gözünden dünyaya bakmak onun yaşadıklarını anlamak demektir. Çocuğunuzla sağlam bir ilişkinin temeli kayıtsız şartsız sevgidir. Çocuğunuza göstereceğiniz sevgi ve ilgi iyi bir eğitim ortamının en iyi koşuludur.

Okulda yaşanan kaygılar zamanla korku halini almaktadır. Okul korkunun yaşandığı durumlarda, çocukta ağlama ve sizin onun yanında olmasını isteyecektir. Ebeveyn olarak sizin sınıfa girmeniz onun yanında olmanız alışma dönemini zorlaştıracaktır. Aile olarak ayrılık sahnesi olabildiğince kısa tutulmalıdır. Anne baba çocuğa onu çok sevdiğini, okulda mutlu ve güvende olacağını, gün sonunda okula gelip onu alacaklarını söylemelidir. Bu süreçlerde ailenin evde olumlu telkinlerde bulunması gerekebilir.

• Okul hazırlığını, sabah kalmayı eğlenceli hale getirebilir.
• Okula birlikte gelip, çantasına küçük notlar bırakılabilir.
• Yalnız başına hareket edebilmeyi ve ihtiyaçlarını giderebilmeyi öğretin. Okulda ayakkabılarını tek başına bağlayabilme, el yıkama, çanta taşıma, üstünü giyip soyunma gibi öz bakım becerilerine çok ihtiyacı olacaktır. Bu becerileri bir an önce öğrenmesi, okul için önemli bir hazırlık ve avantaj olacak ve kendini okulda daha iyi hissedecektir.

Oryantasyon döneminde çocuklarınızı öğretmenlerle iletişim kurmalarını sağlamanız onların birbirlerine daha güvenli bir şekilde bağ kurmasını destekleyecektir.

• Okula gitmek istemeyen çocuklarda gece yatmadan önce ve sabah kalktığında psikosomatik dediğimiz bulantı, kusma, karın, baş ağrısı gibi şikâyetler görülebilir.
• Çocukla konuşarak, onu gerçekten rahatsız eden bir durumun olup olmadığını anlamaya çalışın. Eğer böyle bir durum varsa, bu sorunların halledilebileceği ve giderilebileceğini belirterek çocuğu rahatlatma yoluna gidilmeli.
• Okula gitmesi konusunda aile fertleri tutarlı davranmalı; anne gitmesi konusunda ikna etmeye çalışırken baba, bugün gitmesin gibi bir tavır içinde olmamalıdır. Çünkü çocuklar, bu tarz açıkları çok profesyonel şekilde kullanacaktır.

ÇOCUKLARIN OKULA UYUMUNU KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN ANNE- BABALARA ÖNERİLER

Değerli velilerimiz;

Dönemin başladığı ilk gün her zaman, ağlayarak ebeveyninden ayrılmak istemeyen birkaç çocuk olur bu durum ise kaygılanmayı gerektirmeyen çok normal bir tepkidir. Böyle bir durumda ebeveynin yapması gereken çocuğa karşı sakin, net, bir tavırla gerekli güveni verebilmektir.

Bu yaş çocuklar somut düşünürler. Bu yüzden, okula başlamadan önce okulla ilgili somut bilgileri çocuğunuzla paylaşın, duygusal açıdan hazırlayın, neden okula gitmesi gerektiği ve okulun ona neler kazandıracağı hakkında bilgi verin. Çocuğunuza okulda neler yapılacağını anlatın (günlük akış, kahvaltı, oyun saati gibi ) sosyalliğinden, eğlenceli yanları anlatılmalıdır.

”Arkadaşlarınla keyifli vakit geçireceksin, bu konuda sana yardımcı olacak ve seni sevecek öğretmenlerin olacak” gibi cümleler kurabilirsiniz. Öğretmenizle işbirliği içinde olmak ve tutarlı davranmak, bu süreçte sorunu çözmede size avantaj sağlayacaktır

Çocuğunuza okula başlama sürecinde sorumluluklar verin, fırsatlar tanıyın bu davranışlar çocuğunuzun kendine olan inancını artıracaktır. Örneğin çantasını hazırlama, suluğunu doldurma gibi.

Okulda yaşadıklarıyla ilgili onunla konuşun. Ancak okul çıkışı hem fiziksel hem de duygusal olarak yorgun olabileceğini ve her şeyi anlatmak istemeyeceğini unutmayın.

Çocuğunuz eve geldiğinde “Sıkıldın mı?” “Korktun mu? “gibi. İfadeleri kullanmayın. Onun yerine “Okulda en çok neyi sevdin?’’ diye sorarsanız okulda sevdiği şeylere odaklanacaktır ve onlar arasında seçim yapmaya yönelecektir.

Evde çocuğunuza bir şey yaptırmak istediğinizde öğretmen ile koşullandırmayın. (Yemek yemezsen öğretmenine söylerim gibi.)

Çocuğunuzun okulda olacağı süre içinde onun yanında plan yapmayın bu onun okula uyum sağlamasını zorlaştıracaktır.

Çocuğunuzun duygusal tepkilerini fark ederek onu anlamaya çalışın.

Normal bir gün gibi davranın, okulun ilk günü ebeveynler bazen çocuklardan daha telaşlı olabilir ve bunu çocuklarına yansıtabilirler. Ebeveynler mümkün olduğunca bu durumu çocuğa yansıtmamalıdır.

Çocuğunuza karşı kararlı ve tutarlı olmaya özen gösterin.

Bir gece önce iyi bir uyku almasını ve dinlenmesine dikkat edin. Aksi halde ilk gün stresine bir de uykusuzluğun vereceği sinirlilik eklenebilir.

Çocuğun düzenli olarak okula gitmesi sağlanmalı ve bu konuda taviz verilmemeli. Duygusal davranarak çocuğun her istediğini elde etmesine izin verilmemeli.

Çocuğunuz ilk günlerde rahat olabilir. Ancak okula başlamış olmanın anlamını daha sonra kavrayıp tepki gösterebilir, telaş etmeyin.

Kendinizi korumacı değil, çocuğunuzun gelişimine destek ve yardımcı kişi olarak görün.

Çocuktan ayrılmak en kritik andır haber vererek kararlı bir şekilde ayrılın. Okula vardığınızda çocuğunuz ile vedalaşmayı uzun sürdürmeyin, sınıf önünde beklemeniz çocuğunuzu daha fazla kaygılandırıp uyum süresini uzatacaktır.

Çocuğunuzda ayrılma ile ilgili problem yaşayacağınızı düşünüyorsanız bu konuda rehber öğretmen ve okuldan yardım alın.

YAŞAMSAL BECERİLERİ İÇİN YENİLİKLERİN VE DEĞİŞİMLERİN İKİNCİ ADRESİ OKUL, BU GÜNLERİ HEP BİRLİKTE MUTLU VE BİRBİRİMİZE DESTEK OLARAK GEÇİRMEYİ UMARAK İLGİNİZ VE DESTEĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ.

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

İLKOKULA BAŞLIYORUM ANNE BABA HAZIR MISINIZ?

Okul olgunluğu nedir?

Okul olgunluğu çocuğun o zamana kadar başaramadığı öğrenmeleri ve davranışları herhangi bir kırıklığa uğramadan başarıyla gerçekleştirebildiği zamanı işaret eder. Çocuk o zamana kadar yapmakta veya öğrenmekte zorlandıklarını kolaylıkla yapabilir ve öğrenebilir hale gelir. Bu kavram sadece okuma yazma öğrenmekle sınırlı değil, çocuktan okulda beklenilen tüm davranışları içerir. Çocuğun okula isteyerek gelmesi, okuldan ve orada yapılanlardan hoşlanması son derece önemlidir. İlk günlerdeki olumlu veya olumsuz izlenimler tüm eğitim, öğretim yaşamını etkileyecek kadar önemlidir.” Kemik gelişimi devam ettiği için çocukların uzun süreli ve ara vermeden kalem tutmaları ve yazı yazmaları yoracak, kemik gelişimlerini olumsuz etkileyecektir. Sadece zihinsel gelişim değerlendirilmesiyle verilen okul olgunluğu kararı yanlıştır. Duygusal, sosyal, bedensel ve bilişsel gelişimlerinin belirli düzeyde olması okula uyum sürecini kolaylaştırır.

İlkokulun ilk günlerinde bazı sorunların yaşanması mümkündür ve bu doğaldır! Çocuğun içinde bulunduğu kaygılı durum, yumuşatılmaya çalışılmalı, tek ilgi ve konu merkezi “okul” olarak düşünülmemelidir. Çocuğu rahatlatacak bu kaygısını giderecek farklı ilgilere dikkatini çekme yoluna gidilmelidir.

Anasınıfından birinci sınıfa hareket olarak algılanan geçiş, çocukların alışkın oldukları rutinden ve çevreden ayrılmaları ile rollerin ve beklentilerin değiştiği, kendileri için belirsiz bir ortama yerleşmeleri olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle çocuklar için okula başlama, farklı ve yeni deneyimleri içeren bir süreçtir. Çocuğun katıldığı yeni ortam kendine özgü kuralları, yerine getirilmesi gereken görev ve sorumlulukları ve yeni yaşamsal deneyimleri içeren farklı bir sosyal çevredir. Bu yeni sosyal çevrede çocuk, ilk kez formal eğitimin gerektirdiği planlı ve programlı öğretim etkinliklerine katılmak ve birinci sınıfın en önemli görevi olan okuma-yazma ve temel aritmetik becerilerini öğrenmek gibi görevlerle karşı karşıyadır. Çocuğun bu yeni sosyal çevrenin beklentilerini karşılayabilmesi ve bu yeni ortama uyum sağlayabilmesi belli bir düzeyde hazırbulunuşluğu gerektirmektedir. Okul öncesi çocukta akademik olarak hazırbulunuşluk yönünden yaşanan sorunların yanı sıra okuma yazma öğretiminde karşılaşılan problemlere dikkat çekilmiştir.

Okula hazır olmanın ilk boyutu, çocuğun okula başlamadan önce sosyal-duygusal, psikomotor, bilişsel ve dil becerilerinin gelişmesi, çocuğun kavrama ve genel bilgi konusunda

Yeterli düzeye ulaşması gerekliliğidir. Çocuk bu temel becerileri kazanabildiği ölçüde okula hazır demektir.

Okula hazır oluşun ikinci boyutu, farklı çevrelerden gelen çocukların gereksinimlerinin karşılanabilmesi için okulun çocuklara hazır olmasıdır. Çocukların okul yaşamlarında sahip oldukları başarı, onların okula geçiş sürecini sağlıklı olarak geçirmeleriyle ilişkilidir.

Okula hazır oluşun üçüncü boyutu ise, aile ve toplumun çocuğun okula hazırlanmasında sağladığı katkılardır.

Çocukların sosyal, duygusal ve davranışsal yetkinlikleri üzerinde okula hazırbulunuşluklarının önemi ortaya çıkmış ve özellikle okul öncesi yıllarda çocuğun davranışlarını kontrol edebilme becerisinin, birinci sınıfa geçişteki uyum üzerinde etkisinin önemli olduğu belirlenmiştir.

HAZIR OLDUĞUNU NASIL ANLARSINIZ?

• Çocuk ilkokula başlarken, onun bu olaya zihinsel olarak hazır olmasının yanı sıra, duygusal ve sosyal olarak da hazır olması önem taşımaktadır.
• Çocuk ilkokula gitmek için hem heveslidir hem de cevap aradığı birçok soru nedeniyle kaygılıdır.
• Öz bakım becerileri, sosyal duygusal gelişim, ince motor- küçük kas motor gelişimi, kaba motor, bilişsel gelişim, algılama gelişimi, dil gelişimi alanlarında bakılmalıdır.
• Çocuk kendi başına ne kadar süre bir etkinlikle uğraşabiliyor? Bu süre 20 dakikanın altında mı? 
• Başladığı bir işi uygun şekilde tamamlayabiliyor mu?
• Annesi olmadan yabancı bir yetişkinle rahatça kalabiliyor mu?
• Diğer çocuklarla olumlu ilişkiler kurabiliyor mu?
• Kurallara uygun davranış sergileyebiliyor mu?
• Belli ölçüde gerilim ve öfke ile baş edebiliyor mu?
• Paylaşma, sırasını bekleme, arkadaşları için kendi isteklerini erteleyebilme, sessiz dinleme gibi özellikleri var mı?
• Kendini rahatça ifade edebiliyor mu?
• Duygularını anlatabiliyor, empati kurabiliyor mu?
• Renkler, sayılar, seslerle ilgili sorulara uygun cevaplar verebiliyor mu?
• Okumaya hazırlık becerileri olarak sesleri tanıma, el göz koordinasyonu sağlayabiliyor mu?
• Basit çizgileri kopya edebilme, geometrik şekilleri tanıma ve çizme, kurallı oyun oynayabiliyor mu?
• Aileler öncelikle okula gidecek çocuklarının yeme, içme, tuvalet, temizlik gibi öz bakım becerilerinin gelişmiş olmasına dikkat etmeli. Sınıfa girme çıkma sıralarda oturma arkadaşları ile uyum sağlama gibi beceriler çocuk açısından önem taşır. Sadece bedensel gelişiminin yeterliliği değil aynı zamanda okula hazırbulunuşlukta çok önemli.

İlkokula başlayan çocuğu ne bekler?

• Birinci sınıfa merhaba derken; farklı bir sosyal çevrenin içine girmek, kurallar ile tanışmak oyun oynamak yerine ders yapmak gibi değişimler girmektedir.
• İlkokula başlayan çocuk yeni ve yoğun bir çalışma hayatı içine girmektedir.
• Daha farklı sorumluluk almayı gerektirmektedir.

AİLELER NE YAPABİLİR?

• Çocukların, ilkokulu onlar için anlamlı, mutlu ve yaratıcı deneyimlerle dolu bir yer haline getirilmesinde ana-babaların ve öğretmenin yardımı gerekmektedir.
• İlkokula başlamadan önceki dönemde ailenin çocuğunu ilkokul hakkında bilgilendirmesi gerekmektedir.
• Okul gereksinimleri için birlikte alışveriş yapın ve bu eşyalarını nasıl koruyacakları konusunda onlarla konuşarak sorumluluk duygularının gelişmesine yardımcı olunmalıdır.
• Ailenin ilkokul hakkında vereceği bilgiler, çocuğun çok yüksek beklentilere yönelmesine neden olmamalıdır.
• Tüm gereksinmelerini karşılama konusunda annesi dışında başka hiç bir yolu bilmeyen çocuk, annesinden ayrıldığında, karşılaştığı problemlerle baş etme konusunda deneyimsiz olduğundan, okulu emniyetli bulmaz. Bu nedenle de okula gitmeyi reddeder. Okulda bir sorun olduğu için değil sadece evden ayrılmaya psikolojik olarak hazır olmadığı için okula gitmeyi ret eden çocuk için bir gecede değişen anne-baba tutumları son derece zedeleyici olur. O ana kadar sürekli koruma, kollama içinde olan ebeveynler çevreden aldıkları uyarılar ya da çocuklarında gözlenen bu okulu ret etme tepkileri nedeniyle tutumlarını aniden değiştirmeye kalkarlarsa çocuk bu kez sadece okula değil ebeveynlerine de tepki geliştirir. Bu ise çocukta onarılması çok zor yaralar bırakabilir. Böyle bir durumda çocuğunuza her zamankinden daha yakın olun fakat kademeli bir şekilde onun yanından ayrılacağınız ve mutlaka döneceğiniz konusunda güvence verin. Ona kendisine ve size güvenmesi için cesaret verin.
• Çocuğun uyum sağlama sürecinde çocuğu dinlemek, onu kaygılandıran sorular hakkında konuşarak rahatlamasına fırsat vermek gerekmektedir.
• Çocuğunuzun okula uyumunu kolaylaştırmak için giriştiğiniz bu işbirliğinden başarılı sonuçlar elde etmek istiyorsanız, anne ve baba olmanın duygusallığından ve subjektifliğinden arınmanız gerekmektedir.
• Zaman planlaması yapmak için ona ait olacak bir saat alarak işe başlamak. Teknolojik araçlarla ilişkisini de düzenleyecek bir fırsat olacak biçimde günlük zaman çizelgesi hazırlamak gerekmektedir.
• Oyun saati, bilgisayar saati, yemek saati, oyun saati, park saati, evde iş saati vb. belirlemek ve uygulamak gerekmektedir.
• Burası nasıl bir yer? Oldukça da büyük bir bina, acaba burada kaybolur muyum?
• İlkokulun bu kadar kalabalık olduğunu bilmiyordum, ne kadar çok çocuk var. Üstelik birçok yaramaz çocuk da var. Dilerim bana zarar vermezler.
• Anaokulu öğretmenim şimdi ne yapıyor acaba? Onu çok özledim, keşke burada olsaydı. İlkokul öğretmenimi de anaokulu öğretmenimi de sevmek isterim.
• İlkokul dersleri hiç de kolay değilmiş bütün bunları nasıl öğreneceğim? Başaramazsam öğretmenim ne yapar, ne söyler? Peki ya arkadaşlarım benimle alay ederler mi?
• Bu dersler ne kadar uzun sürüyor. Zil ne zaman çalacak? Teneffüse çıkmak ve oynamak istiyorum. Tuvaletim neden bu kadar sık geliyor bilmiyorum? Öğretmenimden her seferinde izin almaya çekiniyorum.
• Anaokulunda da birçok kuralımız vardı ama ilkokuldaki kurallar daha çok ve daha zor. Bu kuralları anlamak ve uygulamak benim için biraz zor, zamana ihtiyacım var. Bazı kuralların yaşamı kolaylaştırdığını ve düzene soktuğunu bilmiyor değilim. Ama zamana ihtiyacım var.

Bu gibi sorulara cevap verdiğiniz zaman çocuğu rahatlatırsınız, çocuğunuzun sorularını yadırgamadan dinleyin ve onun kaygılarını paylaşmalı ve anlayışlı olmalısınız. Çevrenin, çocuğun bu ihtiyaçlarını tatmin edici cevaplar verememesi çocuğun okulu reddetmesine neden olur. Ve okula gitme konusunda şiddetli bir isteksizlik durumu gözlenebilir ve bu isteksizlik, çocuğun öğrenim yaşantısının bütününe yansıyacak problemlere temel oluşturabilir.

Unutulmaması gereken en önemli ayrıntı ise aile katılımı ve eğitimi, okul öncesi eğitimin vazgeçilmez parçalarındandır. Çocuğun gelişim alanlarının desteklenebilmesi, okulda kazandığı davranışlarının evde pekişebilmesi ve ev ile okul arasında uygun geçişlerin sağlanabilmesi aile katılımı etkinliklerine gereken önemin verilmesiyle mümkündür. Çocuklara evlerinde okula hazırlık becerilerine yönelik destek sağlayacak eğitici ortamların sunulması ve anne-baba eğitimlerinin çocukların eğitimiyle paralel olarak sürdürülmesi, ilkokula hazırlıkta önemli katkılar sağlamaktadır.

ÇOCUKLARIN ANASINIFINDAN İLKOKUL BİRİNCİ SINIFA GEÇERKEN YAŞADIKLARI SORUNLAR NELERDİR?

1)  Fiziksel ortam değişikliğinden kaynaklanan zorluklar yer almaktadır.

2) Çocukların anasınıfındaki rahat sınıf ortamından, hareketlerinin kısıtlandığı bir fiziksel ortama geçtiklerini düşünmeleri.

3) Çocuğunuza çantası, masası, ödevi ile ilgili sorumlulukların kendi sorumlulukları olduğunu hissettirin. «Ödevimiz, okulumuza geç kalıyoruz, çantamızı hazırlayalım» gibi sizi de sorumluluğa dâhil eden cümleler kullanmayın. Çocukların alışma sırasında zorlanmasına neden olmaktadır.

4) Çocukların yazma becerisinde yaşadıkları zorluklar gelmektedir. Çocuklardaki küçük kas gelişiminin tam olarak oturmamasından kaynaklı yazı yazmada zorluk yaşamaktadır.

OKULA UYUM SÜRECİNİ UZATAN ETMENLER

• Sağlıklıyken ya da hastayken okula düzensiz gitme.
• Çocuğun değişim ve yeniliklerle baş etmekte zorlanması.
• Annenin hamileliği, yeni kardeş doğumu ya da evde kalan kardeşi kıskanma.
• Ebeveynleri tarafından terk edilme korkusu.
• Anne-babanın çocuğu okula bırakırken içerik ve süre bakımından sergiledikleri yanlış tutumlar.
• Bazen anne-babanın hasta olması.
• Evde okulla/öğretmenle ilgili yapılan olumsuz konuşmalar.

UYUM PROBLEMİ YAŞAYAN ÇOCUKLAR GENELLİKLE

• Başarı kaygısı olan.
• Aşırı onay bekleyen.
• Sosyal ilişki kurmakta güçlük çeken.
• Anne-baba bağımlılığı olan.
• Evde hiç kural koyulmayan, her istediğinin yapıldığı

ÇOCUKLARDIR.

Aile çocuğun okul yaşantısını sadece dersleri ile değil, arkadaş, öğretmen boyutlarıyla da kontrol altında tutmalıdır. Çünkü çocuğun başarısı ve uyumu etkileşim içinde bulunduğu bu şahıslarla ilişkili olarak şekillenmeye açıktır.

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ÖZEL ANAOKULU

PSİKOLOJİK DANIŞMAN VE REHBER ÖĞRETMEN

MERVE ÜSTÜN

Ölüm belki de hakkında konuşulması en zor konulardan biridir. Ancak hayatın aynı zamanda kaçınılmaz bir parçası olması nedeniyle bizi onunla ilgili konuşmaya ve düşünmeye zorlar. Çocukların bir kısmı okul öncesi dönemde bu konu hakkında sorular sormaya başlarken bir kısmı ise hiç sormayıp konuşmayabilir. Çünkü çocuklar bu yaşlarda genellikle en az bir kez sokakta ölmüş bir hayvan görmüş, televizyonda bir ölüm haberi duymuş, bir kitapta ölümden bahsedildiğini dinlemiş ya da oyunlarında ölümü canlandırmıştır. Çocuklar biz farkında olduklarını düşünmediğimiz zamanlarda aslında yavaş yavaş ölümü tanımaya başlarlar. Dolayısıyla öncelikle anne-babanın bu konuda konuşmaya hazır hissetmesi ve “bu konu hakkında konuşmakta bir problem yok” mesajını vermesi önemlidir. Bunu takiben de çocuk bir soru sorduğunda dikkat edilecek en önemli detay “varsaymamak”, ne sorduğunu, neyi öğrenmeye çalıştığını ve bu konuda ne bildiğini iyi anlamak ve o sırada neyi soruyorsa ona yönelik az ve öz bilgiyi vermek olmalıdır. Böylece ebeveynlerin çocuğun olası yanlış anlamalarını, korku ve kaygılarını da keşfetme fırsatı olur.

ÖLÜMÜ KONUŞURKEN UYGUN OLMAYAN TUTUMLAR

Ölüm hakkında konuşurken yanlış iki tutum sergilenebiliyor. Bunlardan biri “kaçınmak” diğeri ise “yüzleştirmek”tir. Kaçınmak, yüzünüzden, sesinizden, duruşunuzdan sizin için bu konunun üzüntü verici bir konu olduğunu hemen okuma üstün yeteneğine sahip muhteşem gözlemcinin “eğer annem ve babam bununla ilgili konuşmuyorsa bu kötü bir şey olmalı, en iyisi ben de konuşmayayım” ya da “ben bu konuda konuşmamalıyım çünkü bu konu anne ve babamı üzüyor” demesine ve etki olarak belki daha çok kaygılanmasına ve size nasıl hissettiğini söyleyememesine neden olabilir. Bilinmeyenin korkusu çocuklar için her zaman gerçekle karşılaşmaktan daha zor baş edilen bir durumdur.

Bununla birlikte bir diğer uygun olmayan yaklaşım olan yüzleştirmek, çocukları anlamayacakları ya da bilmek istemeyecekleri bilgilerle karşı karşıya bırakmayı içerir. Hassas konuların hepsinde olduğu gibi bu konuda da çocukları konuşmaya yüreklendirirken kaçınmakla yüzleştirmek arasındaki dengenin kurulması gereklidir.

ÇOCUKLARLA ÖLÜMÜ KONUŞURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

• Kendi zihninizde bu soruya yönelik basit, kısa ve yaşlarına uygun bir cevap hazırlayın.
• Kendi duygularınızla ilgili dürüst olun.
• Çocuklar anne-babalarının her şeyi bildiklerini düşünürler ancak siz cevaplayamayacağınız bir soru ile karşılaşırsanız dürüstçe ‘ben bu sorunun cevabını bilmiyorum ama senin için bunu öğrenebilirim’ deyin. Çocukların bu konuda konuşmaya istekli ve hazır oldukları zamanlara duyarlı olun.
• Bazen çocukların gerçekten ne sorduklarını “duymak” kolay olmayabilir. Bu konuda sorduğunu anlamak için sorusuna soruyla karşılık vermek gerekebilir. Örneğin;

Ölmek ne demek? Diye soran bir çocuğa sen ölüm hakkında ne düşünüyorsun? Diye soru ile karşılık verebiliriz böylelikle ne öğrenmeye çalıştığını anlayabiliriz.

EN ÖNEMLİSİ ; Aslında her sorunun sizin ölüp ölmeyeceğinize ve kendisine ne olacağına dair bir soruyu içerdiğini unutmayın. Bu konuda ona sakince güvence verin “ben yanındayım, buradayım, ben seninle uzun yıllar birlikte olmayı, uzun yıllar yaşamayı planlıyorum” deyin.

ÇOCUKLAR ÖLÜM KAVRAMI İLE BİR ŞEKİLDE KARŞILAŞIR

Çocuklar da ölüm kavramı ile bir şekilde tanışırlar. Bu süreç genellikle okul öncesi dönemde başlar. Merak ederler, kaygılanırlar, şaşırırlar… Özellikle de yakınlarının kaybından ve yalnız kalmaktan korkabilirler. Küçük yaşlarda iken ölümün gerçeğini tam olarak kavrayamayan çocuklar ilkokul yıllarında ölümün geri dönüşü olmayan bir süreç olduğunu daha iyi anlarlar. Ölüm gibi bir kavramı çocuklara anlatmak gerçekten de bir çok yetişkini oldukça zorlar. 5-6 yaşlarından itibaren çocuklar anne-babaları terletecek şekilde bir çok soru sorar ve onları sıkıştırmaya başlar:

-Ölmek ne demek? Ölünce ne oluyor? Ölenler nereye gidiyor?

-Anne, siz ölecek misiniz? Ben sizden ayrılmak istemiyorum.

-Ben hiç büyümek istemiyorum, çünkü büyükler ölüyor.

ÇOCUKLARA ÖLÜMÜ NASIL ANLATMAK GEREKİR

Ölümü anlatmak zordur; özellikle de bir çocuğa… Genelde yaptığımız sorularını geçiştirmek ve tatmin edici olmayan cevaplar vermektir. Oysa bu doğru değil. Çocuğunuzun yaşını dikkate alarak doğru ve gerçekçi bilgiler vermeniz gerekir. İnsanlar doğar, büyür ve ölür. Siz de ölüm kelimesini kullanmaktan çekinmeyin. Ölüm nefes almak, acıkmak, üşümek gibi fonksiyonların durması şeklinde anlatılabilir.  Ölen bir kişi için gitti, uyuyor gibi ifadeler kullanmayın, öldü deyin. Ölümü hastalık ya da yaşlılıkla ilişkilendirmeyin. Özellikle uykuya ilişkin açıklamalarda bulunmayın. Bu durumda küçük çocuklar sevdiklerinin bir gün uyanacaklarını düşünürler. “Uzun ve bir daha uyanmayacağı bir uykuya daldı” gibi yaklaşımlar çocukları uykudan korkar duruma getirebilir. Anne-babalarının uyuması halinde de huzursuz olurlar. Çocuğun sorularını geçiştirmek ve tatmin edici olmayan cevaplar vermek, abartılı ve ayrıntılı açıklamalar yaparak kafa karıştırmak, “Toprağın altına gömülür’’ gibi açıklamalar yapmak çok da uygun olmayacaktır. ‘Dünyadaki tüm canlıların bir yaşam süresi olduğunu, yaşam süresi bitince ölündüğünü’ söyleyin. Ölen bir kişinin nereye gittiğini sorarsa “o öldü, ölen kişileri bir daha göremiyoruz ama onlara olan sevgimizi hep hissederiz, istersen birlikte resimlerine bakabiliriz, onunla ilgili konuşabiliriz” diyebilirsiniz (kendi duygularınızla ilgili dürüst olacağınız, özleminizi anlatacağınız önemli anlardan biri)

Ölen kişilerin gömülmesi bu yaş grubundaki çocukları zorlayıcı bir bilgidir. Dolayısıyla sorduklarında mezarlıkları ‘ölen kişileri hatırlamak için isimlerini yazdığımız taşların olduğu yerler’ olarak tarif etmek ve çocukları okul öncesi dönemde bir cenaze törenine götürmemek daha uygundur.

Çocuk çok hasta olan bir kişiyi görmek isterse burada uygun karar çocuğa, hastaya ve duruma göre değişecektir. Hastane ortamının uygunluğu, hasta kişinin durumu, çocuğun özellikleri iyi değerlendirilmelidir. Telefon etmek ve çocuğun kart ya da mektup yazmak yoluyla iletişim kurması duruma göre tercih edilebilir.

Çocuğunuzla konuşun, onu dinleyin, destekleyin. Size pek çok soru sorabilir. Aynı soruları tekrar tekrar yanıtlarken sabırlı ve anlayışlı davranın çünkü sorular çocuğun hissettiği karmaşa ve belirsizliği gösterir, iyileşme yöntemidir. Gerekli durumlarda “Bilmiyorum” demekten çekinmeyin. Bazen çocuklar ölümü birebir yaşamadığı zamanda da merakları ortaya çıkabiliyor. Böyle durumlarda öncelikle çocuğun duygularını dikkatle dinleyin önemseyin, korku ve kaygılarını anladığınızı ona hissettirin. Ölen kişinin anısına ağaç dikmek, hatıra defteri oluşturmak gibi etkinliklere yöneltebilirsiniz. Ölümü konu alan kitapları okumak yararlı olabilir. Ölümü anlatırken çocukların anlayabileceği somut bir dil kullanmak gerekir. Yapılan açıklamadan sonra çocuğun duyguları bastırılmamalı, yas durumunu yaşamasına izin verilmeli. Sürekli sorular sorarak müdahalede bulunulmamalıdır. Konuşmak isterse dinlenilmeli, yeni sorular sorarsa cevaplamalı ama konuşmak istemezse de zorlamamalı.

YAS SÜRECİNDE ÇOCUKLARDA MEYDANA GELEN ÖZELLİKLER

Ölüm çocuklara ne kadar iyi anlatılırsa anlatılsın bir yakının özelliklede ebeveynlerinden birinin kaybı dayanılması güç bir olaydır. Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da bir yas süreci meydana gelecektir. Bu süreçte çocuklarda; alt ıslatma, kekemelik, tırnak yeme, saldırganlık, hırçınlık gibi uyum ve davranış bozuklukları görülebilir. Bunlar dışında kabuslar, korkular, uykusuzluk, yeme problemleri ağrılar okul başarısızlığı, içine kapanma gibi durumlarda gözlenebilir. Böyle durumlarda bir uzmandan destek alınması gerekir.

KAYNAK: Talking to Children about Death, Pedegog Dr. Melda Alantar, Yard.Doç. Dr Oktay Aydın

TED ESKİŞEHİR KOLEJİ ÖZEL ANAOKULU

                       PDR UZMANI

                                  MERVE ÜSTÜN